శంకర జయంతి ప్రత్యేకం

 ॐ శంకర జయంతి ప్రత్యేకం 

          ( ఈ నెల 12వతేదీ వైశాఖ శుక్ల పంచమి - శంకర జయంతి ) 

                                 భాగం 10/10

9. మహావాక్య చతుష్టయము

      (నాలుగు మహా వాక్యాలు) 

      నాలుగు వేదాలకి సంబంధించి, నాలుగు ఉపనిషత్తులనూ కలుపుకొని, అద్వైతానికి సంబంధించి, నాలుగు మహావాక్యాలు శంకరభగవత్పాదులు వెలికి తీశారు. అవి 

1."ప్రజ్ఞానం బ్రహ్మ" 

     {ఋగ్వేదము, ఐతరేయోపనిషత్తు, లక్షణ(విధి) వాక్యము} 

    దీని భావము 

    "సర్వమును తెలియు ప్రజ్ఞయే బ్రహ్మము" 

వివరణ 

అ) పురుషుడు ఏ చైతన్యముతోనైతే, 

  - చూచుటకు యోగ్యమైన ఈ రూపాదికమును చూచుచున్నాడో, 

  - శబ్దములను వినుచున్నాడో, 

  - గంధమును ఆఘ్రాణించుచున్నాడో, 

  - శబ్ద సమూహమును ఉచ్చరించుచు వ్యవహరించుచున్నాడో, 

  - రుచులను ఎఱుగుచున్నాడో, 

      ఆ చైతన్యమే "ప్రజ్ఞానము" అని చెప్పబడుచున్నది. 

"యేనేక్షతే శృణోతీదం జిఘ్రతి వ్యాకరోతి చ I 

  స్వాద్వస్వాదూ విజానాతి తత్ప్రజ్ఞానముదీరితమ్ ॥" 

ఆ) బ్రహ్మదేవునియందును, 

      దేవేంద్రాది దేవతలయందును, 

      మనుష్యులందును, 

      అశ్వము గోవు మొదలగువానియందునుగల ఒక్కటియగు చైతన్యమే బ్రహ్మమవుతుంది. 

     ఆ కారణాలవల్ల నా దేహమందు గల ప్రజ్ఞానము కూడా బ్రహ్మమే అవుతుంది. 

"చతుర్ముఖేన్ద్రదేవేషు మనుష్యాశ్వగవాదిషు I 

 చైతన్యమేకం బ్రహ్మాతః ప్రజ్ఞానం బ్రహ్మమయ్యపి॥" 

2."అహం బ్రహ్మాఽస్మి" 

     { యజుర్వేదము, బృహదారణ్యకోపనిషత్తు, అనుభవ వాక్యము} 

     దీని భావము 

  "నేను బ్రహ్మమైతిని" 

వివరణ 

అ) పరిచ్ఛిన్నత్వములేని పరమాత్మ ఈ మాయాకల్పితమైన జగత్తునందు, 

     జ్ఞానసంపాదమునకు యోగ్యమైనట్టి వేదాంత శ్రవణాద్యనుష్ఠానవంతమగు ఈ మనుష్య శరీరమందు 

     బుద్ధికి సాక్షిగా నిర్వికారముగా ప్రకాశించుచుండి, (లక్షణావృత్తిచేత) "అహం" అనెడి పదంచే "నేను" అని చెప్పబడుచున్నాడు. 

"పరిపూర్ణః పరాత్మాఽస్మిన్ దేహే విద్యాధికారిణి I 

 బుద్ధేస్సాక్షితయా స్థిత్వా స్ఫురన్నహమితీర్యతే॥" 

ఆ) స్వాభావికముగా అపరిచ్ఛిన్నుడగు పూర్వోక్తపరమాత్మ ఈ మహావాక్యమందు బ్రహ్మమనెడి పదముచేత లక్షణావృత్తిచే చెప్పబడుచున్నాడు. 

    "అస్మి" "ఇతి" అనే పదం ఏకత్వాన్ని(జీవ బ్రహ్మైక్యాన్ని) తెలిపేదవుతుంది. 

     అందుచేత నేను బ్రహ్మమునే అగుచున్నాను. 

"స్వతః పూర్ణః పరాత్మాఽత్ర బ్రహ్మశబ్దేన వర్ణితః I 

 అస్మీత్యైక్యపరామర్శస్తేన బ్రహ్మ భవామ్యహమ్ ॥" 

3."తత్త్వమసి" 

    {సామవేదము, ఛాందోగ్యోపనిషత్తు, ఉపదేశవాక్యము} 

    దీని భావము 

    "నీవు ఆ పరబ్రహ్మము అయితివి" 

వివరము 

అ) సృష్టికి పూర్వము నామరూపములు లేనిదియు, 

     రెండవది లేనట్టిదియు, 

     ఏకమునగు ఏ సద్వస్తువు ప్రతిపాదింపబడి యున్నదో, 

      ఆ సద్వస్తువునకు ఇప్పుడును(సృష్ట్యుత్తరకా మందును) విచారదృష్టిచే అట్టి స్వభావమే "సత్" (అది) అనే పదముచేత, (లక్షణావృత్తిచే) చెప్పబడుచున్నది. 

"ఏకమేవాద్వితీయం సన్నామరూపవివర్జితమ్ I 

 సృష్టేః పురాఽధునాఽప్యస్య తాదృక్త్వం తదితీర్యతే॥" 

ఆ) ముముక్షువుయొక్క స్థూలాది శరీరత్రయమునకంటె విలక్షణమగు సద్వస్తువు ఈ మహావాక్యమునందు "నీవు" అనే శబ్దంచేత చెప్పబడుతోంది. 

      "ఐతి"వనెడి పదముచేత ఐక్యము కనబడుతోంది. 

       ఆ "తత్త్వం" పదార్థాలయొక్క ఏకత్వము ముముక్షువులచే అనుభవింపబడునుగాక! 

"శ్రోతుర్దేహేన్ద్రియాతీతం వస్త్వత్ర త్వం పదేరితమమ్ i 

 ఏకతా గ్రాహ్యతేఽసీతి తదైక్యమనుభూయతామ్ ॥" 

4."అయమాత్మా బ్రహ్మ" 

    {అథర్వణవేదము, మాండూక్యోపనిషత్తు, సాక్షాత్కార వాక్యము} 

దీని భావము 

"ఈ జీవాత్మయే పరబ్రహ్మము" 

వివరణ 

అ) "అయం" = "ఈ" అనే పదంచేత ఆత్మకు స్వప్రకాశత్వము అపరోక్షత్వము యుక్తిపూర్వముగ చెప్పబడింది. 

      అహంకారము మొదలు స్థూలదేహము వరకూ గల ప్రపంచంకంటె (అధిష్ఠాన సాక్షిత్వములచేత) వేరుగా ఉండడంచేత అయ్యది "ప్రత్యగాత్మ" అని చెప్పబడుతోంది. 

"స్వప్రకాశాపరోక్షత్వమయమిత్యుక్తితో మతమ్ I 

 అహంకారాది దేహాన్తాత్ప్రత్యగాత్మేతి గీయతె" 

ఆ) కనబడుచుండే సకల జగత్తునకు అధిష్ఠానరూపము బ్రహ్మ శబ్దంచేత చెప్పబడుతోంది. 

     ఆ బ్రహ్మము స్వయం ప్రకాశమానుడగు ప్రత్యగాత్మయే స్వరూపంగా గలది అవుతుంది. 

  (అనగా ప్రత్యగాత్మయే బ్రహ్మమనడం) 

"దృశ్యమానస్య సర్వస్య జగతస్తత్త్వమీర్యతే I 

 బ్రహ్మశబ్దేన తద్బ్రహ్మ స్వప్రకాశాత్మ రూపకమ్ ॥ 

   *శంకరజయంతి సందర్భంగా, 

    పది రోజులుగా మనం తెలుసుకొంటున్న విషయాలు, దీనితో పూర్తయ్యాయి. 

    

          జయజయ శంకర హరహర శంకర 

                     =x=x=x= 

    — రామాయణం శర్మ 

             భద్రాచలం