#న్యాయమూర్తుల_పదవీవిరమణ_వయస్సుపై_సరైన నిర్ణయం తీసుకోవడానికి ఇదే సరైన సమయం*
*:-సుప్రీం కోర్టు ప్రధాన న్యాయ మూర్తి జస్టిస్ యన్.వి.రమణ*
తులనాత్మక రాజ్యాంగ చట్టంపై ఆన్‌లైన్ సంభాషణ సందర్భంగా చేసిన ప్రశ్నకు ప్రతిస్పందిస్తూ, ప్రస్తుత భారత ప్రధాన న్యాయమూర్తి జస్టిస్ ఎన్‌వి రమణ మాట్లాడుతూ...
ఎవరైనా పదవీ విరమణ చేయడానికి 65 సంవత్సరాలు చాలా తక్కువ వయస్సు అని నేను భావిస్తున్నాను.
CJI యొక్క ఈ ప్రతిస్పందన సుప్రీంకోర్టు మరియు హైకోర్టుల న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సుపై దీర్ఘకాల డిమాండ్ మరియు చర్చకు మళ్లీ తెర లేపింది. పదవీ విరమణ వయస్సును పెంచాలని గతంలో వాటాదారుల నుంచి డిమాండ్లు వచ్చాయి. భారత అటార్నీ జనరల్ కెకె వేణుగోపాల్ అనేక సందర్భాల్లో ఈ సూచనను బహిరంగంగా సమర్థించారు. సుప్రీంకోర్టులో నాల్గవ సీనియర్ న్యాయమూర్తి జస్టిస్ కురియన్‌ జోసెఫ్‌ పదవీ విరమణ వయస్సు పెంపుదలకు అనుకూలంగా బహిరంగంగా అభిప్రాయపడ్డారు. బార్‌కు చెందిన పలువురు సీనియర్ న్యాయవాదులు కూడా ఈ ఆలోచనను సమర్థించారు.
2002లో జస్టిస్ వెంకటాచలయ్య నివేదిక (రాజ్యాంగ పనితీరును సమీక్షించడానికి జాతీయ కమిషన్ నివేదిక) తన నివేదికను సమర్పించింది. నివేదికలోని పేరా 7.3.10లో హైకోర్టు మరియు సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సును వరుసగా 65 మరియు 68 సంవత్సరాలకు పెంచాలని సిఫార్సు చేయబడింది. రెండు దశాబ్దాలు గడిచినా ముందుకు సాగకపోవడంతో నివేదిక అంధకారంలో మగ్గుతోంది.
మార్చి 2021లో, హైకోర్టులు మరియు సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సును పెంచే ప్రతిపాదన ఏదీ లేదని కేంద్ర ప్రభుత్వం పార్లమెంటుకు తెలియజేసింది.
*ప్రస్తుత పదవీ విరమణ వయస్సు మరియు దాని వెనుక ఏదైనా హేతుబద్ధత ఉందా?*
రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 124 ప్రకారం సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తి ' అరవై ఐదు సంవత్సరాల వయస్సు వచ్చే వరకు' పదవిలో ఉంటారు . ఈ అంశంపై రాజ్యాంగ సభలో జరిగిన చర్చలను విశ్లేషించడం మంచిది. ఇది 24.05.1949 నాటి రాజ్యాంగ సభ కార్యకలాపాలకు సంబంధించిన అంశం. చర్చ మరియు ప్రజాస్వామ్యం యొక్క నిజమైన స్ఫూర్తితో, చర్చ సమయంలో పరస్పర విరుద్ధమైన అభిప్రాయాలు మనస్సాక్షిగా నొక్కిచెప్పబడ్డాయి. స్పెక్ట్రమ్ యొక్క ఒక చివరలో, జస్పత్ రాయ్ కపూర్, మోహన్‌లాల్ గౌతమ్ మరియు ఇతరులు వంటి సభ్యులు ఉన్నారు, వారు 60 సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ వయస్సు ఉంటే సరిపోతుందని నొక్కి చెప్పారు. ప్రభుత్వ అధికారుల పదవీ విరమణ వయస్సుపై వారు తమ వాదనను ముందుంచారు మరియు న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సును పెంచాల్సిన అవసరం లేదని సూచించారు. 60 ఏళ్లు దాటిన న్యాయమూర్తులు తప్పనిసరిగా ఇతరులకు చోటు కల్పించాలని సూచించారు.
స్పెక్ట్రమ్ యొక్క మరొక చివరలో ప్రొఫెసర్ KT షా వంటి సభ్యులు ఉన్నారు, వారు ఇంగ్లాండ్ మరియు USA యొక్క పద్ధతులను అవలంబించాలని మరియు మంచి ప్రవర్తనకు లోబడి జీవితాంతం న్యాయమూర్తులు పదవిలో ఉండాలని డిమాండ్ చేశారు.
ఫెడరల్ కోర్టు మరియు భారతదేశంలోని వివిధ హైకోర్టుల ప్రధాన న్యాయమూర్తులు సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సు 68 సంవత్సరాలు మరియు హైకోర్టుల న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సు 65 సంవత్సరాలు అని సిఫార్సు చేయడం విలువైనదే. మిస్టర్ బి. పోకర్ సాహిబ్, మిస్టర్ నజీరుద్దీన్ అహ్మద్ మరియు మిస్టర్ మహబూబ్ అలీ బేగ్ వంటి సభ్యులు పైన పేర్కొన్న సిఫారసులకు అనుగుణంగా పదవీ విరమణ వయస్సు 68 సంవత్సరాలు ఉండాలని నొక్కి చెప్పారు. శ్రీ M. అనంతశయనం అయ్యంగార్ వంటి సభ్యులు ఈ విరుద్ధమైన డిమాండ్ల మధ్య సమతుల్యతను తీసుకురావడానికి ప్రయత్నించారు, పదవీ విరమణ వయస్సు 65 ఏళ్ల ప్రతిపాదనకు అంగీకరించారు.
రాజ్యాంగ సభ చర్చలను లోతుగా విశ్లేషిస్తే, సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సును 65 సంవత్సరాలుగా ప్రతిపాదించడానికి ప్రధాన మంత్రి జవహర్‌లాల్ నెహ్రూ మరియు న్యాయ మంత్రి ఎటువంటి హేతుబద్ధతను అందించలేదని రుజువు చేస్తుంది, ప్రత్యేకించి పైన పేర్కొన్న సిఫార్సుల వెలుగులో ముందు పారా. రాజ్యాంగ పరిషత్ ముందు నెహ్రూ ఉద్వేగభరితమైన ప్రసంగం చేశారు. ముసాయిదా కమిటీ సూచించిన 65 ఏళ్ల పదవీ విరమణ వయస్సు "ఏ విధంగానూ అన్యాయం కాదు, ఎందుకంటే ఇది సూచించబడే ఏ సహేతుకమైన వయో పరిమితిని మించి ఉండదు" అని ఆయన నొక్కి చెప్పారు.. ఇతర ప్రజాస్వామ్య దేశాల్లో ప్రబలంగా ఉన్న పద్ధతులను నెహ్రూ మెచ్చుకున్నప్పటికీ, భారతదేశంలో పదవీ విరమణ వయస్సు 65 ఏళ్లు ఉండాలనే కారణాన్ని నెహ్రూ అందించలేదు. ఇది అక్షరాలా ప్రభుత్వం గాలి నుండి ఉపసంహరించుకునే చర్య. నెహ్రూ యొక్క ఈ మాటలు వయస్సును నిర్దేశించడంలో స్పష్టమైన అహేతుకతను ప్రదర్శిస్తాయి, అతను అసెంబ్లీలో ఇలా పేర్కొన్నాడు '...అరవై ఐదు లేదా అరవై ఆరు సంవత్సరాలకు నిర్దిష్ట కారణాలను చెప్పడం చాలా కష్టం; చాలా తేడా లేదు. చాలా ఆలోచించిన తర్వాత, ఆ దశలో మమ్మల్ని సంప్రదించిన వారు అరవై ఐదే సరైన వయోపరిమితి అని అనుకున్నారు....
బిఆర్ అంబేద్కర్, మొదటి న్యాయ మంత్రి, ముసాయిదా ఆర్టికల్ 107 (రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 128) దృష్ట్యా రిటైర్డ్ న్యాయమూర్తులను నియమించి నిర్దిష్ట కేసు లేదా కేసులను కూర్చోబెట్టి పరిష్కరించేందుకు తక్కువ లేదా ఓడిపోయే అవకాశం లేదని సూచించడం ద్వారా కొంత హేతుబద్ధతను ప్రేరేపించడానికి ప్రయత్నించారు. ఇప్పటికే సుప్రీంకోర్టులో పనిచేసిన ప్రతిభావంతులైన వ్యక్తులు. ఒకటి కంటే ఎక్కువ కారణాల వల్ల తార్కికం తప్పుగా ఉంది. ముందుగా, న్యాయమూర్తుల సముచిత పదవీ విరమణ వయస్సు మరియు నిర్దిష్ట కేసు లేదా కేసులను నిర్ణయించడానికి తాత్కాలిక ప్రాతిపదికన రిటైర్డ్ న్యాయమూర్తుల నియామకం మధ్య ఎటువంటి సంబంధం లేదు. రెండవది, భారతదేశం వంటి విభిన్న మరియు జనాభా కలిగిన దేశంలో ఈ నిబంధన పూర్తిగా అసాధ్యమైనది.
1975కి ముందు ఈ నిబంధన ప్రకారం రిటైర్డ్ జడ్జీలను నియమించిన సందర్భాలు చాలా తక్కువ. కానీ గత 47 సంవత్సరాలుగా, ఆర్టికల్ 128లోని నిబంధనల ప్రకారం అటువంటి నియామకం జరగలేదు. ఇది నిబంధనలో అసాధ్యమనే స్వాభావిక తప్పిదాన్ని వ్యక్తపరుస్తుంది. పదవీ విరమణ చేసిన న్యాయమూర్తులను తిరిగి నియమించుకోవడం '...బయటి నుండి తేలికగా కనిపించవచ్చు...' అని CJI బాబ్డే చెప్పినప్పుడు ఈ లోపాన్ని స్పష్టంగా చెప్పారు .
చట్టబద్ధమైన తార్కికం లేనప్పుడు, ఫెడరల్ కోర్టు మరియు హైకోర్టుల ప్రధాన న్యాయమూర్తులు చేసిన సిఫార్సులను మరియు ఇతర ప్రజాస్వామ్య దేశాలలో బాగా స్థిరపడిన పద్ధతులను ప్రభుత్వం పట్టించుకోకపోవడం సరికాదు.
1950 నాటి భారతదేశంలో, సగటు ఆయుర్దాయం 35.1 సంవత్సరాలు మరియు 2022 సంవత్సరంలో సగటు ఆయుర్దాయం 70 సంవత్సరాల కంటే ఎక్కువ.. శాసనసభ మరియు కార్యనిర్వాహక వర్గం అనేక ప్రాతినిధ్యాలు మరియు పదవీ విరమణ వయస్సును పెంచాలని పిలుపునిచ్చినప్పటికీ ఈ కీలకమైన అంశాన్ని గుర్తించలేదు. ఈ కారణంగానే పదవీ విరమణ వయస్సును పెంచడం మంచిది.
పరిగణనలోకి తీసుకోవలసిన మరో ముఖ్యమైన అంశం ఏమిటంటే, 1950లలో ఒక న్యాయమూర్తి సుప్రీంకోర్టుకు ఎదిగినప్పుడు సగటు వయస్సు 56-57 సంవత్సరాలు. గత దశాబ్దానికి పైగా సగటు వయస్సు 59-60 సంవత్సరాలు మరియు మహిళా న్యాయమూర్తుల విషయంలో 60.3 సంవత్సరాలకు పెరిగింది. దీని వల్ల సుప్రీంకోర్టులో ప్రత్యేక న్యాయమూర్తికి ఐదేళ్ల పదవీకాలం ఉండదు. న్యాయమూర్తులు సంవత్సరాల తరబడి సంపాదించిన అనుభవం మరియు జ్ఞానం సుప్రీంకోర్టులో ఉపయోగించబడకుండా ఉండవలసి వస్తుంది ఎందుకంటే ప్రస్తుత వ్యవస్థలో న్యాయమూర్తులు వారి సామర్థ్యం, అనుభవం మరియు సామర్థ్యం యొక్క ప్రధాన పదవీ విరమణ చేయవలసి ఉంటుంది . సుప్రీంకోర్టుకు పదోన్నతి పొందిన చాలా మంది న్యాయమూర్తులు బెంచ్‌లో సీనియర్ న్యాయమూర్తిగా కూడా అవకాశం పొందలేరు.
హైకోర్టు న్యాయమూర్తి మరియు సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తి పదవీ విరమణ వయస్సు మధ్య మూడు నుండి ఐదు సంవత్సరాల మధ్య వ్యత్యాసాన్ని ఫెడరల్ కోర్టు మరియు హైకోర్టుల ప్రధాన న్యాయమూర్తులు సిఫార్సు చేశారు. ఈ ప్రాతిపదికన ముసాయిదా ఆర్టికల్ 193 (రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 217)లో హైకోర్టుల న్యాయమూర్తుల వయస్సు 60 సంవత్సరాలుగా నిర్ణయించబడింది.
రాజ్యాంగం (పదిహేనవ సవరణ) చట్టం, 1963 ద్వారా హైకోర్టు న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సు 62 సంవత్సరాలకు పెంచబడింది, అయితే సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సులో సారూప్య పెరుగుదల లేదు. ఇది మళ్లీ మునుపటి పేరాలో పేర్కొన్న సిఫార్సుల దంతాల్లో ఉంది మరియు మళ్లీ ఎటువంటి హేతుబద్ధత అందించబడలేదు. అదేవిధంగా, స్టేట్‌మెంట్ ఆఫ్ ఆబ్జెక్ట్ అండ్ రీజన్స్ మరియు నోట్స్ ఆన్ క్లాజ్ ఆఫ్ కాన్‌స్టిట్యూషన్ (పదిహేనవ సవరణ) చట్టం, 1963 కేవలం హైకోర్టు న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సులో ఎంపిక చేసిన మార్పుకు గల కారణాలను పేర్కొనలేదు.
ఇతర ప్రజాస్వామ్య దేశాల్లో ఉన్నత న్యాయస్థాన న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణపై స్థానం-
భారతదేశం తన 75 వ స్వాతంత్ర్య సంవత్సరంలో ఇతర అధికార పరిధులు/దేశాలలోని రాజ్యాంగ న్యాయస్థానాల న్యాయమూర్తులతో పోల్చితే రాజ్యాంగ న్యాయస్థానాల న్యాయమూర్తులు చాలా తక్కువ వయస్సులో పదవీ విరమణ చేసే కష్టతరమైన దేశాలలో ఒకటి. యునైటెడ్ స్టేట్స్‌లో, సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తి మరణించే వరకు పదవిలో కొనసాగుతారు. నార్వే, ఆస్ట్రేలియా, డెన్మార్క్, బెల్జియం, నెదర్లాండ్స్, ఐర్లాండ్ వంటి దేశాల్లో నిర్ణీత పదవీ విరమణ వయస్సు 70 సంవత్సరాలు. జర్మనీలో, పదవీ విరమణ వయస్సు 68 మరియు కెనడా వంటి ప్రముఖ ప్రజాస్వామ్యంలో, పదవీ విరమణ వయస్సు 75 సంవత్సరాలు.
ప్రపంచంలోని ఇతర ప్రజాస్వామ్య దేశాలకు అనుగుణంగా రాజ్యాంగ న్యాయస్థాన న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సును పెంచడం మన న్యాయవ్యవస్థకు ప్రయోజనకరంగా ఉంటుంది.
రాజ్యాంగ మార్పు (న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ), 1977 (సెక్షన్ 72 ప్రకారం 70 సంవత్సరాల పదవీ విరమణ వయస్సుగా నిర్ణయించబడింది) ముందు ఆస్ట్రేలియన్ ఫెడరల్ కోర్టులో నియమితులైన చివరి న్యాయమూర్తి జస్టిస్ గ్రాహం బెల్, పదవీ విరమణపై పేర్కొన్న సమయంలో 78 ఏళ్ల వయస్సు, ఈ రోజుల్లో 70 అంటే 60 లేదా 55కి సమానం... న్యాయమూర్తులు వైద్య పరీక్షలో ఉత్తీర్ణులైతే 80 ఏళ్ల వరకు కొనసాగవచ్చు. అన్నింటికంటే, పెన్షన్ పదవీ విరమణలో న్యాయమూర్తులను చాలా ఖరీదైన జీవులుగా చేస్తుంది. వాటిని చాలా త్వరగా పచ్చిక బయళ్లకు పంపుతారు...'.
*వయసు ఎందుకు పెంచాలి?*
కేసుల పెండింగ్‌తో భారత న్యాయవ్యవస్థ కుంటుపడింది. 01.04.2022 నాటికి భారతదేశ సుప్రీంకోర్టులో మాత్రమే 70,632 కేసులు పెండింగ్‌లో ఉన్నాయి. డేటా ప్రకారం, దేశంలోని హైకోర్టులలో 56 లక్షలకు పైగా కేసులు పెండింగ్‌లో ఉన్నాయి. అదనంగా, హైకోర్టులలో పెండింగ్‌లో ఉన్న కేసులలో 21% 10 సంవత్సరాలకు పైగా పెండింగ్‌లో ఉన్నాయి. కోవిడ్ 19 మహమ్మారి ఫలితంగా పెండింగ్‌లు మరింత పేరుకుపోయాయని గుర్తుంచుకోవడం విలువైనదే. మహమ్మారి సమయంలో న్యాయాన్ని అందించడానికి సుప్రీంకోర్టు నేతృత్వంలోని న్యాయవ్యవస్థ అసాధారణ ప్రయత్నాలు చేసినప్పటికీ, కేసుల పెండింగ్‌లు అనేక రెట్లు పెరగాలి. న్యాయవ్యవస్థ ఖాళీలతో కూడిన భారీ పెండెన్సీ న్యాయ బట్వాడా వ్యవస్థను స్తంభింపజేసింది. తాజా నియామకాలు సుదీర్ఘమైన ప్రక్రియగా మారాయి. హైకోర్టుల్లో మొత్తం మంజూరైన న్యాయమూర్తుల పోస్టుల్లో 42% ఖాళీగా ఉన్నాయి. జస్టిస్ రమణ CJIగా పదవీ బాధ్యతలు స్వీకరించినప్పుడు, న్యాయస్థానం 24 మంది న్యాయమూర్తులతో 34 మంది న్యాయమూర్తులతో పనిచేసింది. CJI రమణ చేసిన కృషి అభినందనీయం, అతను నియామక ప్రక్రియను వేగవంతం చేశాడు మరియు ఫలితంగా 9 మంది న్యాయమూర్తులు ఒకే రోజు ప్రమాణ స్వీకారం చేశారు. 31.08.2021. ఈ ఏడాది చివరి నాటికి 8 మంది న్యాయమూర్తులు సుప్రీంకోర్టులో పదవీ విరమణ చేయనున్నారు, ఇది మళ్లీ ఖాళీలకు దారి తీస్తుంది.
ఈ పరిస్థితుల్లో సుప్రీంకోర్టు మరియు హైకోర్టుల న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సు పెంపు ప్రాధాన్యతను సంతరించుకుంది. సుప్రీంకోర్టు, హైకోర్టు న్యాయమూర్తుల పదవీ విరమణ వయస్సును ఐదేళ్లు పెంచితే వచ్చే ఐదేళ్ల వరకు పదవీ విరమణ ఉండదు. కేసుల పెండింగ్‌ను తగ్గించే స్మారక పనిలో ఇది అద్భుతమైన సహాయాన్ని అందిస్తుంది.
పెరిగిన వయస్సు బార్-లోని మరింత ప్రతిభావంతులైన సభ్యులను ఆకర్షిస్తుంది.
న్యాయమూర్తి కార్యాలయం వృత్తిపరంగా మరియు వ్యక్తిగతంగా భారీ త్యాగాలకు హామీ ఇస్తుంది. ఆచరణలో ఉన్న న్యాయవాదులు న్యాయ కార్యాలయాన్ని అలంకరించడానికి వెనుకాడడం అందరికీ తెలిసిందే. అరవై-ఐదు సంవత్సరాల వయస్సు పరిమితి అధిక న్యాయపరమైన కార్యాలయాలను అంగీకరించకుండా అధిక న్యాయ ప్రతిభను నిరుత్సాహపరుస్తుంది. 65 సంవత్సరాల వయస్సులో ఒక వ్యక్తి చట్టపరమైన సమస్యలను పరిష్కరించగల సామర్థ్యాన్ని కలిగి లేడనే భయాన్ని రుజువు చేసే అనుభావిక డేటా అందుబాటులో లేదు. మీకు ఉత్తమ పురుషులు అవసరమైనప్పుడు, వయస్సు మాత్రమే ప్రమాణం కాదు.
ప్రముఖ యునైటెడ్ స్టేట్స్ సుప్రీం కోర్ట్ జడ్జి జస్టిస్ ఆలివర్ వెండెల్ హోమ్స్, Jr. 'గొప్ప భిన్నాభిప్రాయాలు' మరియు బహుశా US సుప్రీం కోర్ట్‌ను అలంకరించిన అత్యుత్తమ న్యాయమూర్తిగా గుర్తింపు పొందారు. అతని 91 వ పుట్టినరోజుకు రెండు నెలల ముందు పదవీ విరమణ చేశారు. షెంక్ వర్సెస్ యునైటెడ్ స్టేట్స్ (1919) 249 US 47 అనే మైలురాయి కేసులో వాక్ స్వాతంత్య్ర హక్కుకు పరిమితి యొక్క ఏకైక ప్రాతిపదికగా 'స్పష్టమైన మరియు ప్రస్తుత ప్రమాదం' పరీక్షను నిర్దేశించినప్పుడు జస్టిస్ హోమ్స్ వయస్సు 78 సంవత్సరాలు .
ముగించే ముందు, రాజ్యాంగ సభలో శ్రీ నజీరుద్దీన్ అహ్మద్ చర్చను ప్రస్తావించడం వివేకం. అతను పదవీ విరమణ వయస్సు కనీసం 68 సంవత్సరాలు ఉండాలని వాదించాడు మరియు అతను ఇలా పేర్కొన్నాడు '... మీరు అరవై ఐదు సంవత్సరాల వయస్సు పరిమితిని పెట్టినట్లయితే, మీరు వారి కంటే ఎక్కువ స్థాయిలో ఉన్న నిజమైన విలువ మరియు సామర్థ్యం ఉన్న దేశపు పురుషుల సేవ నుండి తొలగించబడతారు. సామర్థ్యం మరియు అనుభవం. ఈ పరిస్థితులలో, నేను వయస్సు పరిమితి అరవై ఎనిమిది ఉండాలి…..
రాజ్యాంగ న్యాయస్థానాల న్యాయమూర్తులు తమ సమర్థత, సామర్థ్యం మరియు విజ్ఞతతో అత్యున్నత స్థాయిని కలిగి ఉన్నారని, మన గొప్ప దేశానికి మరియు దాని న్యాయ వ్యవస్థకు తమ సేవలను అందించగలరని నిర్ధారించడానికి CJI రమణ యొక్క ప్రకటన స్పష్టమైన పిలుపుని చూడాలి.
