శ్రీ మార్తాండ్ సూర్యదేవాలయం

 🕉 మన గుడి : నెం 314

⚜ జమ్మూకాశ్మీర్  : అనంతనాగ్

⚜ శ్రీ మార్తాండ్ సూర్యదేవాలయం

💠 మార్తాండ్ సూర్య దేవాలయం ... దురదృష్టవశాత్తు హిందువులు అందరూ మరిచిపోయిన ఒక పురాతన సూర్యదేవాలయం.

💠 మార్తాండ్ సూర్య దేవాలయం జమ్మూ మరియు కాశ్మీర్‌లోని కాశ్మీర్ లోయలో అనంత్‌నాగ్ నగరానికి సమీపంలో ఉన్న కర్కోట రాజవంశానికి చెందిన లలితాదిత్యకు నిర్మించాడు అని శాసనాల ద్వారా తెలుపబడే హిందూ దేవాలయం.  

💠 ఇది 8వ శతాబ్దపు నాటిది మరియు హిందూమతం/సనాతన ధర్మంలో ప్రధాన సౌర దేవత సూర్య (సూర్యుడు)కి అంకితం చేయబడింది.

💠 సూర్య భగవానుడిని సంస్కృత భాషా పర్యాయపదమైన మార్తాండ్ (మార్తండ్, మార్తాండ) అని కూడా పిలుస్తారు.  

ఈ ఆలయాన్ని మహమ్మదీయ రాజైన సికందర్ షా మీరీ ధ్వంసం చేశారు.

💠 మార్తాండ్ సూర్య దేవాలయం అద్భుతమైన నిర్మాణ  మరియు కాశ్మీరీ వాస్తుశిల్పానికి గర్వకారణం, ఇది ప్రపంచంలోని నిర్మాణ అద్భుతాలలో ప్రముఖ స్థానాన్ని పొందింది.  

ఈ నిర్మాణాన్ని 370 - 500 మధ్య కర్కోట రాజవంశానికి చెందిన రామాదిత్య ప్రారంభించినట్లు చెబుతారు.  

725 - 756 మధ్య కర్కోట రాజవంశం యొక్క మూడవ పాలకుడు లలితాదిత్య ముక్తాపిడా ఈ నిర్మాణాన్ని పూర్తి చేశాడు.

💠 మిక్కిలి బ్రహ్మాండమైన ఈ సూర్య దేవాలయం పెద్ద పెద్ద స్తంభాలమీద దీర్ఘ చతురస్రాకారపు ఆవరణలో నిర్మించబడింది. ముందు మిక్కిలి ఎత్తుగా ఉండే గోడలతో చావడి గుండా లోపలికి ప్రవేశించాలి. 

ఈ గోడలకు నగిషీలతో వంపులు తీర్చిన ద్వారాలు ఉంటాయి.

💠 67 మీటర్ల పొడవు, 43 మీటర్ల వెడల్పు గల విశాలమైన ద్వార మంటపాలు మిక్కిలి దీనావస్థలో ఉన్నాయి. 

ద్వార మండపంలో విడిగా ఒక పూజా మందిరం ఉంది. ఈ మైదానంలో శిథిలమైన 84 స్తంభాలు ఉన్నాయి. రాశి చక్రంలోగల 12 రాశుల గుణిజమును సూచిస్తుంది.

💠 మార్తాండ్ సూర్య దేవాలయం కాశ్మీరీ నివాసుల కళ, నైపుణ్యాలు మరియు నైపుణ్యానికి అద్భుతమైన ఉదాహరణ.  

ఈ ఆలయాన్ని నిర్మించడానికి మొత్తం కాశ్మీరీ లోయ యొక్క అద్భుతమైన దృశ్య ప్రదేశాన్ని ఎంచుకున్నారు.  

ఈ ఆలయం చతురస్రాకారపు సున్నపురాయి ఆలయం మరియు గ్రీకు శైలిలో నిర్మించబడిన స్తంభాలను కలిగి ఉంది.  

ఈ ఆలయంలో రోమన్, గ్రీక్, చైనీస్, గుప్త, గాంధారన్ మరియు సిరియన్ - బైజాంటైన్ రూపాల మిశ్రమాలు ఉన్నాయి.

💠 ఒరిస్సాను పరిపాలించిన గంగ వంశపు రాజులలో ఒకటవ మహారాజా నరసింగదేవ 13వ శతాబ్దంలో కోణార్క్ దేవాలయం నిర్మించారు. 

కాశ్మీర్ శ్రీనగర్ మార్తాండ్ సూర్యదేవాలయం అప్పటికి సుమారు 500 సంవత్సరాలకు పూర్వం నిర్మించబడింది.

కాశ్మీర్ లోయలో ఇస్లామ్ మతం స్థాపింపబడడానికి ముందే అశోక

చక్రవర్తి ఇచ్చట బౌద్ధమతాన్ని బౌద్ధ ధర్మాన్ని ప్రచారం చేసాడు. 

💠 కాలక్రమేణా ఇక్కడ బౌద్ధమతం క్షీణించి మహమ్మదీయ పాలన పాతుకుపోయింది. 1346 ఇచ్చట మహమ్మదీయ పాలన ప్రారంభమైనది. 

కాశ్మీరును అప్పటివరకు అనేక హైందవ వంశాలు పరిపాలించినట్టు చరిత్ర వల్ల తెలుస్తుంది. 

💠 శ్రీనగర్ 68 కి.మీ. దూరంలో ఉన్న మార్తాండ్ అనేక నదులతో, కాలువలతో, మంచినీటి బుగ్గలతో ఆవరించబడి ఉంది. 

సుప్రసిద్ధ బ్రిటిష్ చరిత్రకారుడు, పరిశోధకుడు అయిన సర్ ఫ్రాన్సిస్ యంగ్ హజ్బెండ్ ఈ దేవాలయాన్ని గురించి వివరిస్తూ ‘శిథిలావస్థలో ఉన్న ఈ దేవాలయం బ్రహ్మాండంగా విస్తరించుకున్న నిర్మాణం, శిల్పనైపుణ్యంతోను, వివిధ అలంకారాలతోను ఎంతో అద్భుతంగా ఉంది అని వ్రాసాడు.

💠 ఈ ప్రాచీన మార్తాండ తీర్థమే కాశ్యప మహాముని నివాసం అంటారు. 

మార్తాండ్లో మంచినీటి బుగ్గలు సాక్షాత్తు పరమశివుడు ఏర్పరచినట్లు పురాణాలు తెలుపుతున్నాయి. 

ఒకప్పుడు పవిత్రమైన పుణ్యతీర్థంగా వెలసిన మార్తాండ్ను నేడు ఏ కొద్ది మందో తప్ప యాత్రికులు ఎవరూ దర్శించడం లేదు.

⚜ విధ్వంసం ⚜

💠 దాదాపు 15వ శతాబ్దంలో షామీరి రాజవంశం యొక్క ఆరవ సుల్తాన్ అయిన సికందర్ బుత్షికాన్ అనే ఇస్లాం పాలకుడు ఈ ఆలయాన్ని ధ్వంసం చేశాడు.  

ఈ క్రూరమైన పాలకుడు హిందూ మతాన్ని అణచివేయడానికి మార్తాండ్ సూర్య దేవాలయంతో సహా అనేక హిందూ దేవాలయాలను కూల్చివేశాడు.

💠 మార్తాండ్ ఆలయాన్ని త్రవ్వి ధ్వంసం చేసిన తర్వాత, సికందర్‌కు పునాది క్రింద ఒక రాగి ఫలకం దొరికిందని ఒక ఆసక్తికరమైన సామెత ఉంది.  

అతను దానిపై ఉన్న సారాంశం చదివాడు మరియు అందులో ఇలా ఉంది "ఈ ఆలయాన్ని నిర్మించిన తరువాత, ఆలయం ఎంతకాలం ఉంటుందో రాజు తన జ్యోతిష్కుల నుండి తెలుసుకోవాలనుకున్నాడు మరియు పదకొండు వందల సంవత్సరాల తరువాత, సికుందర్ అనే రాజు నాశనం చేస్తాడని వారి ద్వారా తెలియజేయబడింది.  

"ఆ విషయం చదవడం ద్వారా సికందర్ ఆశ్చర్యపోయాడు, హిందూ పండితులు జరగబోయే నిజాన్ని అంచనా వేసి ప్రకటించాడు.  

రాగి ఫలకంపై ఉన్న ఈ లిపి గురించి రాజు సికందర్‌కు ముందే తెలిసి ఉంటే, హిందూ ప్రవక్తల అంచనా తప్పు అని నిరూపించడానికి అతను ఆలయాన్ని విధ్వంసం నుండి రక్షించేవాడు ఏమో..!

🔅 కొసమెరుపు :

హిందీ చలనచిత్ర పరిశ్రమలో ఒకప్పటి చాలా హిందీ చిత్రాలలో  ఈ అద్భుతమైన పురాతన హిందూ దేవాలయాన్ని "షైతాన్ కి గుఫా" (దెయ్యాల గుహ)గా ప్రదర్శించడం నిజంగా సిగ్గుచేటు , దౌర్భాగ్యం......