సంస్కృత భారతీ* *6*

*సంస్కృత భారతీ*

            *6*

        *సన్నన్తాః*

కర్తుం ఇఛ్ఛా = చికీర్షా =  చేయాలనే కోరిక,

గన్తుం ఇఛ్ఛా = జిగమిషా= వెళ్ళాలనే కోరిక,

వక్తుం ఇఛ్ఛా =  వివక్షా  = చెప్పాలనే కోరిక,

భోక్తుం ఇఛ్ఛా = బుభుక్షా = తినాలనే కోరిక,

జ్ఞాతుం ఇఛ్ఛా = జిజ్ఞాసా = తెలుసుకోవాలనే కోరిక,

ద్రష్టుం ఇఛ్ఛా = దిదృక్షా= చూడాలనే కోరిక,

...ఇలా ద్విపదకములు  ఏకపదకములుగా మారుతాయి. ఇవన్నీ స్త్రీలింగ శబ్దములు. అందువలన తదనుగుణంగా సహాయ క పదములనూ స్త్రీలింగంలోనే ప్రయోగించవలెను. 

****

షష్ఠీ విభక్తి పదానికి కృతే చేర్చినచో చతుర్థీ విభక్తి గా మారుతుంది.

మహ్యం / మమకృతే= నాకొరకు, తుభ్యం/ తవ కృతే  = నీకొరకు, అస్మాకంకృతే = మన కొరకు, భవతః కృతే / యుష్మాకం కృతే = మీకొరకు, అస్యకృతే = వీని కొరకు, తస్య కృతే = వాని కొరకు,ఏతత్కృతే = దీని(నపుంసకలింగ) కొరకు, తత్ కృతే = దాని (నపుంసక) కొరకు

*ప్రయోగవిభాగః*

*** మమ సంస్కృతాధ్యయన చికీర్షా అస్తి... నాకు సంస్కృత మును చదివే కోరిక కలదు.

*** అస్య అమెరికా జిగమిషా అస్తి వా? ఈతనికి అమెరికా వెళ్ళే కోరిక ఉన్న దా? (వా అనేది కూడా ప్రశ్నించుటకై వాడబడును).

భవతః  చలనచిత్ర దిదృక్షా అస్తి ఖలు? మీకు చలన చిత్రం చూచే కోరిక ఉన్న ది కదా.?

*శుభం భూయాత్*

**** *కొంపెల్ల శ్రీనివాస శర్మ*

 *సంస్కృత భారతీ*

         *7/౧*

*శబ్దములు వాటి ప్రాముఖ్యం*

ప్రపంచంలో ఏకవచనం, ద్వివచనం, బహువచనములూ గల  ఒకే ఒక భాష సంస్కృతం.

***అకారాన్తః పుల్లింగో రామశబ్దః...ఇత్యుదాహారణమివ స్వీకృత్య**

*౧. ప్రథమా విభక్తి*.. నామవాచకములు.

రామః = రాముడు, రామౌ = ఇద్దరు రాములు, రామాః = బహు రాములు.

*౨. ద్వితీయాబిభక్తి*

నిన్,నున్,లన్, గురించి.

రామమ్ = రాముని, రామౌ = ఇద్దరు రాములను, రామాన్ = బహు రాములను,.

*౩.తృతీయా విభక్తి*

చేతన్, తోడన్,

రామేణ = రాముని చేత,

రామాభ్యామ్ = ఇద్దరు రాముల చేత,

రామైః = బహు రాముల చేత,

*౪. చతుర్థీ విభక్తి*

కొరకున్, కై,

రామాయ = రాముని కొరకు,

రామాభ్యామ్ = ఇద్దరు రాముల కొరకు,

రామేభ్యః = బహు రాముల కొరకు..

*౫. పంచమీ విభక్తి*.

వలన, కంటే, పట్టి

రామాత్ = రాముని వలన,

రామాభ్యామ్ = ఇద్దరు రాముల వలన,

రామేభ్యః = బహు రాముల వలన.

*౬. షష్ఠీ విభక్తి*

కి, కు, యొక్క, లో, లోపల

రామస్య = రాముని యొక్క,

రామయోః = ఇద్దరు రాముల కు,

రామాణామ్ = బహు రాముల కు.

*౭. సప్తమీ విభక్తి*

అందున్, నన్

రామే = రాముని యందు,

రామయోః = ఇద్దరు రాముల యందు,

రామేషు = బహు రాముల యందు.

*౮. సంబోధన ప్రథమా విభక్తి* ఓయీ, ఓరీ, ఓసీ..

హేరామ = ఓ రామా!, హేరామౌ = ఓ ఇద్దరు రాములారా!, హేరామాః = ఓ బహు రాములారా!!!.

ఏవం(ఇదేవిధంగా) కృష్ణః,, కాలః,సమయః, వృక్షః,నరః, మనుష్యః, దేహః, నాపితః, రజకః, మూషకః, దాసః, శుకః, చౌరః, సంశయః, ప్రశ్నః, క్రోధః, జ్వరః, రోగః, హస్తః, పాదః,అశ్వః... ఇత్యాదయః(మొదలైనవి).

*శుభం భూయాత్*

*** *కొంపెల్ల శ్రీనివాస శర్మ*"

 *సంస్కృత భారతీ*

    *ఏకాదశపాఠః*

            *11*

ప్రణిధిః = బాటసారి, మార్గం/సరణి = దారి, గ్రామం = ఊరు, గృహం = ఇల్లు, యానం/ వాహనం/ శకటం = వాహనము, పద్భ్యాం / పాదగమనం = కాలినడక, చలనం= కదులుట, భ్రమణం = తిరుగుట, గమనం = వెడలుట, ద్విచక్ర వాహనం/ ద్విచక్రికా = ద్విచక్ర వాహనం,ఇలాగే చతుశ్చక్రికా,బహుచక్రికా...లను కూడా అనువర్తించుకొనవచ్చు. యాంత్రిక శకటం/ యాంత్రిక వాహనం = మోటారు వాహనం, తైల యాంత్రిక శకటం = నూనె (పెట్రోలు వంటి) తో నడిచే మోటారు వాహనం, మృత్తికా తైలం = మట్టి నూనె (పెట్రోలు), జవం = శక్తి, వేగం = వేగము, విద్యుద్వాహనం = విద్యుత్ చేత నడిచే వాహనం, 

*నూతన గ్రామప్రవేశ సంభాషణం*

*ప్రణిధిః*:-- భోః అత్ర  రామాలయం కుత్రాస్తీతి వక్తుం శక్యతే వా?( అయ్యా, ఇక్కడ రామాలయం ఎక్కడ ఉన్నదో చెప్పగలరా?)

*సమాధానం*:-- సంతోషేన వక్తుం శక్నోమి భోః. అత్రతః పూర్వదిశే శతపదం గత్వా దక్షిణే వింశతి పదం గఛ్ఛన్తు భోః తత్ర అయమేవ ప్రశ్నం కమపి పృఛ్ఛన్తు,తే వదిష్యన్తి.(సంతోషంగా చెప్పగలనండీ. ఇక్కడి నుండి తూర్పు దిశలో వంద అడుగులు వెళ్ళి దక్షిణమునకు ఇరవై అడుగుల దూరం వెళ్ళి ఇదే ప్రశ్న ఎవరినైనా అడగండి,వారు చెప్పుదురు.)

*ప్ర*:-- ధన్యవాదాః.

స ప్రణిధిః తథా గత్వా  అర్చకం పృఛ్ఛతి...(ఆ బాటసారి ఆ విధంగా వెళ్ళి అర్చకుని అడుగుచున్నాడు.)

*ప్ర*:-- భోః భవతః నామం కిం??

*అర్చకః*:-- చతుస్సాగరపర్యన్తం గోబ్రాహ్మణేభ్యశ్శుభం భవతు కాశ్యపావత్సారనైధృవత్ర్యాఋషేయప్రవరాన్విత కాశ్యపసగోత్రః యజుశ్శాఖాధ్యాయీ ఆపస్తంబ సూత్రః శ్రీ రామశర్మాహంభో అభివాదయే ఇత్యుక్తవన్తః యతః స ప్రణిధిః అర్చకస్య గురురిత్యవగతం తమ్.  (అర్చకులు ప్రవరతో వారి పేరు శ్రీ రామ శర్మ అని పలికెను. ఎందుకంటే ఆ బాటసారి తన గురువని అర్ధం అయినది వారి కి).

*ప్ర*:-- హే శ్రీ రామ శర్మ వర్ధస్వ.(ఓ శ్రీ రామ శర్మా వర్థిల్లుము.) సర్వైః సకలైః కుశలైర్వా?? అహం ఏక వేదశాస్త్రసదస్యార్థం ఆగతవాన్. మహ్యం స్నాతుం తటాకం దర్శయ. తథాస్థాతుంనివాసం చ వ్యవస్థయ.(నేను ఒక వేదశాస్త్ర సదస్యమునకై వచ్చాను. నాకు స్నానం చేయుటకు చెరువు చూపుము. అలాగే ఉండుటకు నివాసం కూడా ఏర్పరచుము.)

*అ*:-- ఆమ్ భోః.అవశ్యం.(అలాగే ఆర్యా.తప్పకుండా.),

*ప్రణిధిః*:-- (స్నానాది నిత్య కృత్యానంతరమ్ = స్నానాది నిత్య కృత్యాలు ముగించిన తర్వాత) హే శ్రీ రామ! అహం సదస్యార్థం పద్భ్యాం గఛ్ఛామి( ఓ శ్రీ రామ! నేను సదస్యానికి నడచి వెళ్తాను)

*అ*:-- మాస్తు మహాశయ! సదస్యకేంద్రం బహుదూరమస్తి, భవతః శ్రమా భవేత్, అహం తైల యాంత్రికయానే నేష్యామి(వద్దు మహాశయా! సదస్యకేంద్రం చాలా దూరంలో ఉంది. మీకు శ్రమ కలుగుతుంది, నేను పెట్రోమోటర్ వాహనం పై తీసుకుని వెళ్ళెదను.

*ప్రణిధిః*:-- నావశ్యకం వత్సా! మహ్యం జవమస్తి(అవసరం లేదు బాలకా! నాకు శక్తి ఉంది).

 అంతే గురురనుజ్ఞయా శ్రీ రామః తస్య వాహనే నీతవాన్ సదస్యకేంద్రపర్యన్తమ్.(చివరకు గురువు ను ఒప్పందం తో శ్రీ రాముడు ఆతని వాహనం పై సదస్యకేంద్రానికి తీసుకుని వెళ్ళాడు.

*** *కొంపెల్ల శ్రీనివాస శర్మ*