విప్లవ నారిమణి దుర్గా భాభి*

 *అక్టోబర్ 7 - పుట్టినరోజు* 

 *విప్లవ నారిమణి దుర్గా భాభి* 

భారతదేశ స్వాతంత్ర్య విప్లవ చరిత్రలో పురుషుల చరిత్ర సాటిలేనిది; కానీ కొంతమంది ధైర్యవంతులైన మహిళలు కూడా ఉన్నారు, వారు తమ కుటుంబాలను కూడా పణంగా పెట్టి మాతృభూమిని విముక్తి చేయడానికి పోరాడారు. అలాంటి వారిలో దుర్గాభాభి ఒక గొప్ప విప్లవ నారిమణి.

దుర్గాదేవి ప్రయాగలో అక్టోబర్ 7, 1907న రిటైర్డ్ జడ్జి పండిట్ బాంకే బిహారీ నగర్ ఇంట్లో జన్మించారు. ఆమె పుట్టిన కొద్దిసేపటికే ఆమె తల్లి చనిపోవడంతో, ఆమె తన మేన అత్త వద్ద పెరిగింది. 11 సంవత్సరాల చిన్న వయస్సులో, దుర్గ లాహోర్‌లోని ధనిక కుటుంబంలోని భగవతి చరణ్ బోహ్రాతో వివాహం జరిగింది. భగవతీ భాయ్ కి రాయబహదూర్ అనే బిరుదును కూడా పొందాడు;  మొదటి నుంచీ భగవతీ భాయ్ బ్రిటిష్ వారిని తరిమి కొట్టాలని అనే ఆలోచన కలవాడు. అందుకే అతను కూడా భారత స్వాతంత్ర్య విప్లవోద్యమం లో చేరాడు.

దుర్గా భాభి కూడా తన భర్త పనిలో భాగస్వామిని ఐనది. కొంతకాలం తర్వాత, ఈ దంపతులకు ఒక బిడ్డ జన్మించాడు, అతనికి శచీంద్ర అని పేరు పెట్టారు. భగవతి భాయ్ తరచుగా స్వాతంత్ర్య పోరాటం పని మీద ఉండేవారు లేదా అండర్‌గ్రౌండ్‌లో ఉండేవాడు, అటువంటి పరిస్థితిలో అతను భార్య దుర్గా భాభి తో రహస్యం గా సమాచారాన్ని ఇచ్చిపుచ్చుకునేవాడు. వారు తరచుగా సిద్ధం చేసిన బాంబులు లేదా బాంబు పదార్థాలను ఒక ప్రదేశం నుండి మరొక ప్రదేశానికి తీసుకువెళ్లేవారు. ముఖ్యంగా ఆమె మహిళ కావడంతో పోలీసులకు అనుమానం రాలేదు.

భగత్ సింగ్ మరియు ఇతర విప్లవకారులు లాహోర్‌లోని అతని కార్యాలయం ముందు పట్టపగలు పోలీసు అధికారి సాండర్స్‌ను చంపినప్పుడు, వారి కోసం వెతకడానికి నగరంలోని ప్రతి మూల, మూలలో పోలీసులను మోహరించారు. అటువంటి పరిస్థితిలో, అతన్ని లాహోర్ నుండి బయటకు చేర్చడం చాలా ముఖ్యం. అప్పుడు దుర్గాభాభి సహాయం చేసింది. భగత్ సింగ్ జుట్టు కత్తిరించి టోపీ ధరించి ఆధునిక యువకుడిగా వేషం మార్చేడు. దుర్గా భాభి తన చిన్న పాప శచీంద్రను ఒడిలో పెట్టుకుని అతనితో కూర్చుంది. సుఖ్‌దేవ్ అనే మరొక విప్లవ కారుడు అతని సేవకుడయ్యాడు. చంద్రశేఖర్ ఆజాద్ కూడా మారువేషంలో ఉన్నాడు. ఈ విధంగా పోలీసుల కళ్లలో దుమ్ము కొట్టి అందరూ రైలు ఎక్కి లాహోర్ వదిలి వెళ్లిపోయారు.

1930 మే 28న రావి నది ఒడ్డున బాంబును పరీక్షిస్తున్న సమయంలో భర్త భగవతీ భాయ్ మరణించడం దుర్గాభాభి జీవితంలో అత్యంత విషాదకరమైన ఘట్టం. అతని సహచరులు పూజలు చేసి అక్కడ అతని సమాధిని నిర్మించారు. దుర్గాభాభి తన భర్తని చివరి చూపు కూడా చూడలేకపోయింది. దీని తర్వాత కూడా ఆమె సహనం కోల్పోకుండా విప్లవ ఉద్యమంలో సహకరిస్తూనే ఉన్నారు. 1931 సెప్టెంబర్ 12న ఆమె కూడా పోలీసులకు చిక్కింది. 15 రోజులు జైలులో ఉండి, మూడేళ్లపాటు నగరంలో గృహనిర్బంధంలో ఉండాల్సి వచ్చింది.

భగత్ సింగ్, సుఖ్‌దేవ్, రాజ్‌గురు, ఆజాద్ మొదలైన వారి మరణానంతరం, దుర్గాభాభి 1936లో ఘజియాబాద్‌కు వచ్చి ప్యారేలాల్ బాలికల పాఠశాలలో బోధన ప్రారంభించారు. ఆమె కొంత కాలం పాటు కాంగ్రెస్‌తో కూడా సంబంధం కలిగి ఉంది. తరువాత అడయార్ (తమిళనాడు) వెళ్లి మాంటిస్సోరి పద్ధతిలో శిక్షణ తీసుకుని 1940 జూలై 20న లక్నోలో పిల్లల పాఠశాలను ప్రారంభించారు. ఆమె లక్నోలో 'షాహీద్ మెమోరియల్ రీసెర్చ్ సెంటర్ మరియు మ్యూజియం'ని కూడా స్థాపించింది, ఇది నేటికీ కూడా అక్కడ ఉంది.

ఆమె చివరి రోజుల్లో ఘజియాబాద్‌లో తన కుమారుడు సచీంద్రతో కలిసి నివసించింది. తన జీవితంలోని ప్రతి క్షణాన్ని సమాజానికి అంకితం చేసిన విప్లవ నాయకురాలు దుర్గాభాభి అక్టోబర్ 14, 1999న మరణించారు.