ధర్మం లేకుండా పూజ వ్యర్థమే

 పూజ – ధర్మం – అధర్మం : కలియుగంలో మనిషి చేసే అతిపెద్ద అయోమయం

పూజలు చేయడం తప్పు కాదు. పూజలను తిరస్కరించమని భగవద్గీత ఎక్కడా చెప్పలేదు. కానీ పూజలతోనే ధర్మం పూర్తయిందని అనుకోవడమే కలియుగంలో మనిషి చేసే అతిపెద్ద తప్పు. పూజ అనేది మార్గం మాత్రమే; గమ్యం కాదు. ధర్మం అనేది జీవితంలో ఆ మార్గం ద్వారా మనం చేరాల్సిన స్థితి.

పూజ అంటే దేవుడిని మార్చడం కాదు; మనిషిని మార్చుకోవడం. దేవుడికి మన దీపాలు అవసరం లేదు, మన మనస్సులోని చీకటి తొలగించుకోవడమే అవసరం. కానీ కలియుగ మనిషి పూజను తన తప్పులకు కవచంలా ఉపయోగిస్తున్నాడు. అన్యాయం చేసి దేవుడి ముందు క్షమాపణ అడగడం కాదు అసలు పూజ; అన్యాయం చేయకుండా ఉండే స్థితికి మనస్సును సిద్ధం చేసుకోవడమే నిజమైన పూజ.

భగవద్గీత స్పష్టంగా చెబుతుంది—కర్మ లేకుండా పూజ శూన్యం. పని చేయకుండా జపం చేస్తే అది ఆధ్యాత్మికత కాదు, పారిపోవడం. సమాజంలో బాధ్యతలు తప్పించుకుని, దేవాలయాల్లో గంటలు కొడితే అది భక్తి కాదు, భయం. గీత అడవికి వెళ్లమని చెప్పలేదు; యుద్ధభూమిలో నిలబడి కూడా యోగిగా ఉండమని చెప్పింది. అదే అసలైన సందేశం.

ఇతిహాసాలు మనకు ఒక కీలకమైన సత్యాన్ని చూపిస్తాయి—పూజలు చేసిన ప్రతివాడూ ధర్మవంతుడు కాడు. రావణుడు ఘోర తపస్సులు చేశాడు, బ్రహ్మదేవుడిని ప్రసన్నం చేశాడు, అపార శక్తిని పొందాడు. కానీ ఆ శక్తిని ధర్మానికి ఉపయోగించలేదు. అహంకారానికి ఉపయోగించాడు. అక్కడే పూజ అధర్మానికి సేవ చేసే సాధనంగా మారింది. దుర్యోధనుడూ పూజలు చేశాడు. కానీ పూజ అతని అహంకారాన్ని కరిగించలేదు; మరింత గట్టిపరిచింది.

ఇక్కడే ఒక ముఖ్యమైన తేడా తెలుస్తుంది. పూజ మనలోని అహంకారాన్ని తగ్గిస్తే అది ధర్మానికి దారి. అదే పూజ మనలోని అహంకారాన్ని పెంచితే అది అధర్మానికి బలంగా మారుతుంది. పూజ ఫలితం మనిషిని ఎలా మార్చిందన్నదే అసలు ప్రమాణం. దేవుడి ముందు తల వంచి, బయటికి వచ్చాక బలహీనుడిని తొక్కితే—ఆ పూజ అసంపూర్ణమే కాదు, ప్రమాదకరం కూడా.

పురాణాల్లో పూజ, తపస్సు, యజ్ఞాలు అన్నీ ఒకే విషయాన్ని సూచిస్తాయి—నియంత్రణ. ఇంద్రియ నియంత్రణ, కోప నియంత్రణ, అహంకార నియంత్రణ. ఈ నియంత్రణ లేకుండా చేసే పూజ మనిషిని పవిత్రం చేయదు. శక్తిని మాత్రమే ఇస్తుంది. శక్తి + ధర్మం కలిస్తే దేవత్వం వస్తుంది. శక్తి + అహంకారం కలిస్తే రాక్షసత్వం వస్తుంది. కలియుగంలో ఈ రెండింటి మధ్య తేడా చాలామంది మరిచిపోయారు.

ఇప్పుడు ధర్మం అంటే ఏమిటో చూద్దాం. ధర్మం అంటే దేవుడి పేరు పలకడం కాదు; దేవుడి లక్షణాలను జీవితంలో చూపించడం. సత్యం, కరుణ, న్యాయం, బాధ్యత, సహనం—ఇవే ధర్మ లక్షణాలు. పూజ చేసి కూడా అబద్ధం చెప్పడం, మోసం చేయడం, అన్యాయం చేయడం కొనసాగితే—ఆ పూజ మన జీవితాన్ని తాకలేదు అన్నమాట.

అధర్మం ఎప్పుడూ బహిరంగంగా రావడం లేదు. చాలాసార్లు అది పూజతోనే కప్పబడి వస్తుంది. “నేను భక్తుడిని”, “నేను దేవుడిని నమ్ముతాను” అనే మాటల వెనుక దాగి అధర్మం నడుస్తుంది. కలియుగంలో అధర్మం ఖడ్గం పట్టుకుని రావడం లేదు; పూలమాల వేసుకుని వస్తోంది. ఇదే అత్యంత ప్రమాదకరమైన రూపం.

భగవద్గీత ఈ మోసాన్ని బాగా గుర్తించింది. అందుకే గీత భక్తిని కూడా ప్రశ్నించింది. “నీవు నన్ను ఎంత ప్రేమిస్తున్నావు?” అని కాదు, “నీవు నీ కర్తవ్యాన్ని ఎంత నిజాయితీగా చేస్తున్నావు?” అని అడిగింది. గీతలో భక్తి అనేది భావోద్వేగం కాదు; అది కర్తవ్యబద్ధత. అదే కారణంగా గీత కలియుగానికి ఇంకా ఎక్కువగా అవసరం.

కలియుగంలో పూజలు పెరిగాయి, కానీ ధర్మం తగ్గింది అన్న విమర్శకు కారణం ఇదే. మనం దేవుడిని మన తప్పులను సమర్థించేవాడిగా మార్చుకున్నాం. దేవుడు మన పక్షాన ఉండాలని కోరుకుంటున్నాం; కానీ మనం ధర్మం పక్షాన నిలబడటం లేదు. ఇది పూజ ఉద్దేశాన్ని తలకిందులు చేసిన స్థితి.

నిజమైన పూజ మనిషిని మృదువుగా చేస్తుంది. మన మాటల్లో వినయం తీసుకువస్తుంది. మన నిర్ణయాల్లో న్యాయాన్ని పెంచుతుంది. మన చేతుల్లో బాధ్యతను పెంచుతుంది. పూజ చేసిన తర్వాత కూడా మనలో ద్వేషం, అసూయ, కక్ష అలాగే ఉంటే—ఆ పూజ ఇంకా ప్రారంభ దశలోనే ఉంది.

చివరికి ఒక స్పష్టమైన సత్యం. పూజ ధర్మానికి ప్రత్యామ్నాయం కాదు. పూజ ధర్మానికి సిద్ధం చేసే సాధనం మాత్రమే. పూజ లేకుండా ధర్మం కష్టం కావచ్చు; కానీ ధర్మం లేకుండా పూజ వ్యర్థమే. ఈ రెండూ కలిసినప్పుడే జీవితం సమతుల్యంగా మారుతుంది. దేవుడికి దగ్గరవ్వాలంటే ఆలయానికి వెళ్లడమే కాదు—మనిషిగా నిలబడటమే అసలైన పూజ.

కొంపెల్లి లింగం గౌడ్

అడ్వకేట్ | హై కోర్ట్, హైదరాబాద్